ازار جهانی گندله سنگ آهن اسفنجی در سال ۲۰۱۸ میلادی با تداوم کسری این محصول مواجه شد. این امر سبب افزایش چشمگیر قیمت قراردادهای سالانه این محصول برای سال ۲۰۱۹ میلادی در بازار و همچنین کاهش فعالیت‌های بازار نقدی شد. مقاله حاضر در این زمینه گزارش می‌دهد.
ماهنامه پردازش: پیش‌بینی می‌شود که کمبود غالب گندله آهن‌اسفنجی در دو سال آینده همچنان ادامه یابد زیرا ظرفیت‌های کنونی تولید نمی‌توانند تقاضای روبه‌رشد ناشی از افزایش تولید فولاد در جهان را پوشش دهند. سهم تولید فولاد در کوره‌های قوس‌الکتریکی (EAFs)، که از آهن‌اسفنجی به عنوان ماده خام استفاده می‌کنند، نیز افزایش می‌یابد.
طبق برآوردهای تحلیلگران مجله فست‌مارکتس متال بولتن، پیش‌بینی می‌شود که تولید فولاد تا سال ۲۰۲۵ میلادی به ۸۹/۱ میلیارد تن در سال برسد. همچنین بر اساس داده‌های انجمن جهانی فولاد (Worldsteel)، تولید فولاد جهان در سال ۲۰۱۷ میلادی ۶۹/۱ میلیارد تن بوده است. تولید فولاد از کوره‌های قوس الکتریکی نیز به ۷۸/۴۷۱ میلیون تن رسید.
یکی از منابع در گفت‌وگو با مجله فست‌مارکتس متال بولتن گفت: سهم تولید فولاد از کوره‌های قوس الکتریکی در سراسر جهان به‌دلیل جنبش‌های زیست‌محیطی درجهت کاهش انتشار کربن و سایر انواع آلودگی‌ها افزایش می‌یابد.
هامبرتو اولیویرا، مدیر بازاریابی فنی بخش آهن‌اسفنجی شرکت ویل (Vale)، گفت احتمال می‌رود که تلاش‌های فولادسازان برای کاهش میزان انتشار کربن سبب افزایش تقاضا برای گندله باکیفیت سنگ آهن شود.
بنا بر برآورد انجمن بین‌المللی فلزات آهنی (IIMA)، تولید ترکیبی آهن اسفنجی در کارخانه‌هایی که از سنگ‌آهن خریداری‌شده استفاده می‌کنند در سال ۲۰۱۷ میلادی ۹/۲۷ میلیون تن بود. پیش‌بینی می‌شود که این رقم در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۸/۲۸ میلیون تن افزایش یابد و سپس در سال ۲۰۲۰ میلادی نیز به ۸/۳۴ میلیون تن برسد. تولید آهن‌اسفنجی کارخانه‌هایی که از سنگ آهن تجاری استفاده می‌کنند نیز ممکن است در سال ۲۰۲۵ میلادی به ۳/۴۷ میلیون تن افزایش یابد.
یکی از منابع می‌گوید برای تولید یک تن آهن‌اسفنجی، حدود ۴۵/۱ تن گندله آهن‌اسفنجی موردنیاز است. در میان کارخانه‌هایی که از سنگ‌آهن تجاری برای تولید آهن اسفنجی استفاده می‌کنند، یک کارخانه عمدتا از کلوخه سنگ آهن برای تولید آهن‌اسفنجی استفاده می‌کند و به میزان کمی گندله نیاز دارد.
به گفته این منبع، بنابراین، تقاضا برای گندله تجاری آهن‌اسفنجی در سال ۲۰۱۸ میلادی حدود ۸/۴۰ میلیون تن خواهد بود که نسبت به تقاضای ۵/۳۹ میلیون تنی این محصول در سال ۲۰۱۷ میلادی افزایش داشته است. ممکن است که تقاضای این محصول در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۴/۴۹ میلیون تن برسد و در سال ۲۰۲۵ میلادی نیز از مرز ۶/۶۷ میلیون تن فراتر رود.
تقاضای منطقه “منا“
منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) بیشترین تقاضای گندله آهن اسفنجی را به خود اختصاص می‌دهد.
بر اساس آمارهای اخیر انجمن جهانی فولاد، مجموع تولید آهن‌اسفنجی در جهان در بازه ماه‌های ژانویه تا اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی ۴۴/۶۹ میلیون تن بوده که بیش از نیمی از این میزان در منطقه منا تولید شده است. تولید این منطقه در این مدت ۱۹/۳۵ میلیون تن بوده است.
تولید آهن‌اسفنجی در منطقه منا در ۱۰ ماه نخست سال جاری با رشد ۶ میلیون تنی یا ۵/۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه پارسال همراه بوده است.
حدود ۶۰ درصد از تولید آهن‌اسفنجی منطقه منا مربوط به ایران است. ایران در بازه ماه‌های ژانویه تا اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی ۶/۲۰ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد قابل‌توجه ۳۲ درصدی همراه بوده که نشان‌دهنده افزایش تولید فولاد ایران کشور است.
تولید فولاد ایران در ۱۰ ماه نخست سال ۲۰۱۸ میلادی به ۶/۲۰ میلیون تن رسید که نسبت به تولید ۳/۱۷ میلیون تنی کشور در مدت مشابه سال ۲۰۱۷ میلادی افزایش داشته است. ایران بیشتر فولاد خود را در کوره‌های قوس‌الکتریکی تولید می‌کند. بر اساس داده‌های اخیر انجمن جهانی فولاد، تولید فولاد ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی ۲/۲۱ میلیون تن بوده که ۱۹ میلیون تن از آن در کوره‌های قوس‌الکتریکی تولید شده است.
پیش‌بینی می‌شود که تقاضای گندله آهن‌اسفنجی در منطقه منا رشد بیشتری داشته باشد. یک منبع دیگر در گفت‌وگو با مجله فست‌مارکتس متال بولتن اعلام کرد: شرکت توسیالی (Tosyali) در الجزایر دو کارخانه آهن‌اسفنجی در حال بهره‌برداری دارد که یکی از آنها هم‌اکنون در حال راه‌اندازی است و دیگری قرار است سال آینده افتتاح شود.
شرکت توسیالی الجزایر هنوز تولید را آغاز نکرده و منبع اختصاصی برای تأمین گندله نیز در اختیار ندارد. این منبع گفت بعید به‌نظر می‌رسد که این کارخانه گندله بتواند در کوتاه‌مدت به ظرفیت اسمی خود دست یابد، ظرفیتی که به خرید گندله از جای دیگری نیاز دارد.
وی افزود: تولید آهن‌اسفنجی در مصر نیز در حال رشد است و درمجموع ظرفیت قابل‌توجه استفاده‌نشده‌ای وجود دارد، حال آنکه با بهبود تولید آهن‌اسفنجی لیبی پس از برقراری ثبات در وضعیت سیاسی آن، شرکت لیسکو (LISCO)، تنها تولیدکننده آهن‌اسفنجی و آهن بریکت داغ در این کشور، قطعا برنامه‌هایی برای توسعه ظرفیت دارد.
کاهش عرضه
مشکل کمبود گندله آهن‌اسفنجی در جهان اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی ایجاد شد یعنی زمانی که شرکت سامارکو (Samarco)، تولیدکننده گندله سنگ‌آهن برزیل، به‌دنبال فروریختن سد پسماند این شرکت با نام سد فوندائو، کارخانه خود را تعطیل کرد. این اقدام سبب شد تا عرضه سالانه ۵۰/۳۰ میلیون تن گندله به بازار متوقف شود.
شرکت سامارکو، که ۵۰ درصد از این پروژه را در اختیار داشت و ۵۰ درصد دیگر آن نیز متعلق به شرکت‌های ویل (Vale) و بی‌اچ‌پی (BHP) بود، آغاز به‌کار مجدد این کارخانه را به اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی موکول کردند. پیش‌تر قرار بود که تولید این کارخانه از ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی ازسرگرفته شود. اما بر اساس برنامه‌ریزی سال گذشته، این شرکت تنها دو سوم از ظرفیت تولید این کارخانه را آغاز خواهد کرد.
شرکت ال‌کی‌ای‌بی سوئیس (LKAB) که از ظرفیت تولید سالانه ۱۰ میلیون تنی برخوردار است، اواخر سه ماهه سوم سال ۲۰۱۸ میلادی فعالیت کارخانه گندله‌سازی خود با نام اسواپاوارا (Svappavaara) را به‌دلیل انجام عملیات تعمیرونگهداری متوقف و دست‌کم تا اواخر ماه ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی نیز فعالیت آن را آغاز نخواهد کرد. این شرکت به مجله فست‌مارکتس متال بولتن اعلام کرد: زمان آغاز بکار مجدد کارخانه ما که به‌دلیل عملیات تعمیرونگهداری تعطیل شده، همچنان تغییر نکرده و هنوز هم قرار است در ماه ژانویه فعالیت خود را از سر بگیرد.
فعالیت این کارخانه اواخر ماه ژوئیه و پیش از توقف به‌دلیل عملیات تعمیرونگهداری نیز دو بار متوقف شده بود که بار اول به‌علت یک حادثه منجر به فوت و بار دیگر در پی آتش‌سوزی در خط آهن این کارخانه به بندر بود.
در همین‌حال، شرکت سنگ آهن کانادا (IOC)، تولیدکننده گندله شرکت ریو تینتو (Rio Tinto)، نیز در سال ۲۰۱۸ میلادی به‌دلیل اعتصاب دو ماهه کارگران اواخر فصل بهار حدود یک میلیون تن تولید گندله خود را از دست داد. برآورد می‌شود که شرکت سنگ‌آهن کانادا در سال ۲۰۱۷ میلادی ۳/۳ میلیون تن گندله آهن‌اسفنجی عرضه کند. این شرکت باید در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی با حداکثر ظرفیت فعالیت کند و سهم گندله آهن‌اسفنجی خود را در میان محصولات خود افزایش دهد و در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ حدود ۵/۳ تا ۵/۴ میلیون تن عرضه کند.
شرکت آنگلو امریکن (Anglo American) نیز در پی نشت خط لوله اسلاری معدن سنگ‌آهن میناس ریو در ماه مارس، فعالیت این معدن را متوقف کرد. این خط لوله اسلاری سنگ‌آهن تولیدی معدن در ایالت میناس گرایس را به پایانه بندری در ایالت ریودوژانیرو منتقل می‌کند. به گفته این مجله، پیش‌بینی می‌شود که فعالیت این معدن در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۸ میلادی ازسرگرفته شود، با این حال عملیات آن در زمان نگارش این مقاله در اواخر ماه نوامبر همچنان متوقف است.
توقف فعالیت این معدن سبب شد تا قرارداد شرکت آنگلو امریکن برای عرضه سنگ‌آهن به شرکت بحرین استیل (Bahrain Steel)، که تولید گندله آهن‌اسفنجی خود را کاهش داده، به حال تعلیق درآید.
شرکت ویل، بزرگترین عرضه‌کننده گندله آهن‌اسفنجی در جهان، نیز در ماه ژانویه ۲۰۱۸ فعالیت کارخانه گندله‌سازی توبارائو ۲ (Tubarão II) را ازسرگرفت، این در حالی است که فعالیت کارخانه توبارائو ۱ (Tubarão I) در ماه مه بار دیگر آغاز شد. پیش‌بینی می‌شود که این دو رویداد ۸۰/۳ میلیون تن به میزان عرضه گندله آهن‌اسفنجی در سال ۲۰۱۸ میلادی بیفزایند.
درمجموع، تولید ترکیبی هر دو کارخانه می‌تواند تولید گندله آهن‌اسفنجی شرکت ویل را ۶ تا ۷ میلیون تن در سال افزایش دهد. برآورد می‌شد که عرضه گندله شرکت ویل به بخش آهن‌اسفنجی در سال ۲۰۱۷ میلادی حدود ۷/۲۱ میلیون تن باشد، حال آنکه پیش‌بینی می‌شود که این میزان در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ از ۲۷ میلیون تن فراتر رود.
شرکت بحرین استیل دو خط گندله‌سازی با مجموع ظرفیت ۱۱ میلیون در سال در اختیار دارد. این شرکت در سال ۲۰۱۷ میلادی حدود دو میلیون تن گندله موردنیاز برای تأسیسات آهن‌اسفنجی خود را تأمین کرد و حدود ۵/۳ میلیون تن گندله به بازار عرضه کرد. با آغاز بکار مجدد معدن میناس ریو در سه ماه نخست سال ۲۰۱۹ میلادی، عرضه به شرکت بحرین استیل نیز افزایش خواهد یافت.
برآورد شده بود که تولید گندله آهن‌اسفنجی شرکت ال‌کی‌ای‌بی در سال ۲۰۱۷ میلادی ۱/۷ میلیون تن باشد. یک منبع اعلام کرد: با توقف کنونی تولید در کارخانه گندله‌سازی اسواپاوارا، بعید به‌نظر می‌رسد که شرکت ال‌کی‌ای‌بی ظرفیت زیادی برای افزایش عرضه در کوتاه‌مدت داشته باشد.
در کل شرکت‌های ویل، شرکت سنگ‌آهن کانادا و بحرین استیل تنها درصورتی که از ظرفیت کامل موجود خود استفاده کنند، می‌توانند عرضه گندله آهن‌اسفنجی را در سال ۲۰۲۰ میلادی ۲/۱۱ تا ۲/۱۳ میلیون تن افزایش دهند.
در همین حال، تقاضای گندله آهن‌اسفنجی در بازه سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ میلادی حدود ۱۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت. تقاضای این محصول بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ میلادی نیز ممکن است ۱۸ میلیون تن دیگر بیشتر شود.
این منبع اعلام کرد: منابع کنونی عرضه به‌شدت تحت‌فشار هستند تا تقاضای اضافی کارخانه‌های فعلی آهن‌اسفنجی را تأمین کنند. وی افزود: با این حال، چه کسی برای ساخت یک کارخانه گندله‌سازی جدید به بزرگی کارخانه سامارکو با ظرفیت ۵/۳۰ میلیون تن در سال شهامت دارد؟
بخشی از راه‌حل کمبود گندله آهن‌اسفنجی این است که قسمتی از گندله کوره‌های انفجاری و همچنین کلوخه سنگ آهن را به‌عنوان مواد اولیه استفاده کنند.
البته ضایعات نیز ماده اولیه جایگزینی برای کارخانه‌های فولادسازی دارای کوره قوس‌الکتریکی به‌شمار می‌رود. بعضی از این کوره‌های قوس‌الکتریکی برای دریافت ۱۰۰ درصدی ضایعات تجهیز شده‌اند، اما یکی از تولیدکنندگان فولاد منطقه منا به مجله فست‌مارکتس متال بولتن گفت که در شرایط عادی میزان ضایعات موجود در خوراک ترکیبی کوره‌ها از ۳۵ درصد فراتر نمی‌رود.
افزایش قیمت‌ها
یکی از تولیدکننده‌ها اعلام کرد که اواسط ماه نوامبر چند شرکت امضای قراردادهای سالانه برای عرضه گندله در سال ۲۰۱۹ میلادی را آغاز کردند. قراردادهای متعددی از کمتر از ۸۰ دلار تا ۸۵ دلار در هر متریک تن خشک برای سنگ‌آهن ۶۲ درصدی امضا شده است.
این میزان قیمت افزایش قابل‌توجهی را نسبت به اکثر قراردادهای سالانه گندله آهن‌اسفنجی برای سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که قیمت آن ۶۲ دلار در هر متریک تن خشک تعیین شده بود.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، میانگین قیمت مجله فست‌مارکتس متال بولتن برای سنگ آهن ۶۲ درصدی ۳۹/۷۱ دلار در هر تن بود. میانگین قیمت این محصول در سال ۲۰۱۸ میلادی تا تاریخ ۲۹ ماه نوامبر نیز به ۷۶/۶۹ دلار در هر تن کاهش یافت.
با وجود اینکه خریداران و فروشندگان قیمت گندله آهن‌اسفنجی را نسبت به سنگ آهن ۶۲ درصدی تعیین می‌کنند، در برخی قراردادهای سال ۲۰۱۹ میلادی ممکن است پایه قیمت به سنگ‌آهن ۶۵ درصدی تغییر یابد.
یکی از عرضه‌کنندگان گندله آهن‌اسفنجی در گفتگو با مجله فست‌مارکتس متال بولتن اعلام کرد: پایه قیمت گندله آهن‌اسفنجی می‌تواند از سنگ‌آهن ۶۲ درصدی به سنگ آهن ۶۵ درصدی تغییر یابد زیرا این محصول نوسانات بازار مواد باکیفیت را دنبال می‌کند و ارزش واقعی گندله‌سازی در ارتباط با مواد جایگزین را برای تولید ذرات باکیفیت [دارای ۶۵ درصد یا بیشتر آهن] نشان می‌دهد.
میانگین قیمت ماهانه شاخص سنگ آهن ۶۲ درصدی متال بولتن بااحتساب هزینه و کرایه حمل تا مقصد کینگدائو تا تاریخ ۲۹ ماه نوامبر ۰۵/۷۳ دلار در هر تن بود که نسبت به قیمت ۵۴/۷۲ دلاری این محصول در ماه اکتبر افزایش داشته است. در همین حال، میانگین قیمت ماهانه فست‌مارکتس متال بولتن برای شاخص ذرات آهنی ۶۵ درصد برزیل بااحتساب هزینه و کرایه حمل تا مقصد کینگدائو تا تاریخ ۲۹ ماه نوامبر ۱۲/۹۲ دلار در هر متریک تن خشک بود که نسبت به قیمت ۳۳/۹۷ دلاری این محصول در ماه اکتبر کاهش داشته است.